Historische verkiezingsnacht: verschil tussen D66 en PVV nog geen tweeduizend stemmen

De uitslag van de landelijke verkiezingen lijkt uit te draaien op een politieke thriller van ongekende proporties. Waar gisteravond de partij van Rob Jetten (D66) nog leek af te stevenen op een overtuigende overwinning, heeft Geert Wilders (PVV) in de nachtelijke uren een enorme inhaalslag gemaakt.

Volgens de laatste tussenstand bedraagt het verschil tussen beide partijen slechts 1.667 stemmen. Daarmee is het nog allerminst zeker wie zich straks de grootste partij van Nederland mag noemen.

---

Van euforie naar spanning bij D66

Bij D66 leek de sfeer gisteravond feestelijk. In Den Haag werd de champagne ontkurkt, want volgens de eerste exitpolls van de NOS en Ipsos I&O Research zou de partij uitkomen op 27 zetels – een historische winst ten opzichte van de vorige verkiezingen.

Lijsttrekker Rob Jetten sprak zijn aanhang toe met zichtbaar trots:

“Wat er ook gebeurt, dit is een resultaat waar we ongelofelijk dankbaar voor mogen zijn. Nederland heeft gekozen voor progressie, voor samenwerking en voor een land dat vooruit wil kijken.”

Maar de euforie maakte al snel plaats voor spanning toen later op de avond bleek dat de PVV in de definitieve tellingen flink aan het inlopen was. Inmiddels staan beide partijen gelijk op 26 zetels, en is het verschil dus minimaal — iets meer dan zestienhonderd stemmen in het voordeel van D66.

---

PVV kruipt dichterbij

Voor Geert Wilders was de verkiezingsavond er één vol emotie. Zijn partij, die in de exitpolls aanvankelijk op 25 zetels werd geschat, bleef gestaag stijgen naarmate meer gemeenten hun uitslag doorgaven.

In verschillende regio’s waar de PVV traditioneel goed scoort — met name in Limburg en delen van Flevoland — kwamen in de loop van de nacht opvallend hoge aantallen stemmen binnen.

“Wat niemand had verwacht, lijkt nu tóch te kunnen gebeuren,” aldus een politiek verslaggever op NPO Radio 1. “De PVV staat op de drempel van iets wat tot voor kort onmogelijk leek: het opnieuw veroveren van de koppositie.”

Zelf hield Wilders de gemoederen enigszins bedaard. In een korte reactie liet hij weten:

“We zijn nog niet klaar met tellen. Ik had graag meer zetels gezien, maar dit is nog niet voorbij. De uitslag kan nog kantelen.”

---

Nog acht gemeenten aan het tellen

Hoewel het grootste deel van Nederland inmiddels de stemmen heeft geteld, zijn er nog enkele gemeenten waar het tellen voortduurt. Volgens de meest recente cijfers zijn acht gemeenten nog bezig met het verwerken van de laatste stemmen.

Onder hen bevinden zich enkele grote steden en overzeese gemeenten, waaronder:

• Amsterdam (80 procent geteld)

• Hilversum (deels geteld)

• Almere (96 procent geteld)

• Venray

• Helmond

• Epe

• Saba

• Sint Eustatius

Met name Amsterdam en Almere kunnen nog invloed hebben op de einduitslag. In Amsterdam scoort D66 traditioneel sterk, terwijl de PVV in Limburgse gemeenten als Venray nog extra stemmen kan winnen.

---

Oude IJsselstreek: winst voor PVV

Een van de laatste gemeenten die vannacht haar uitslag doorgaf, was Oude IJsselstreek in Gelderland. Daar behaalde D66 3.213 stemmen, tegenover 4.396 stemmen voor de PVV.

Hoewel dit slechts een kleine bijdrage lijkt, laat het zien dat lokale verschillen in deze fase nog doorslaggevend kunnen zijn. Een paar duizend stemmen kunnen het landelijk beeld volledig veranderen.

“Het is zeldzaam dat verkiezingen zó spannend zijn dat één gemeente het verschil kan maken,” zegt politicoloog Tom van der Meer (Universiteit van Amsterdam). “Zelfs bij de verkiezingen van 2010, toen VVD en PvdA nek-aan-nek gingen, was het verschil uiteindelijk groter.”

---

Buitenlandse stemmen kunnen beslissend zijn

Behalve de binnenlandse gemeenten moeten ook de stemmen van Nederlanders in het buitenland nog worden geteld. Deze briefstemmen worden traditioneel iets later verwerkt en kunnen in een nek-aan-nekrace als deze de doorslag geven.

Ervaringen uit eerdere verkiezingen laten zien dat D66 onder expats vaak goed scoort. Toch blijft het koffiedik kijken: bij een verschil van minder dan tweeduizend stemmen kan elke stem meetellen.

De Kiesraad zal pas op 7 november de definitieve uitslag vaststellen, na controle van alle stemmen, inclusief die uit het buitenland en de Caribische delen van het Koninkrijk.

---

Politieke implicaties: wie mag het voortouw nemen?

De vraag wie de grootste partij wordt, heeft directe gevolgen voor de formatie van een nieuw kabinet. De grootste partij krijgt immers als eerste de gelegenheid om een verkenner aan te wijzen en het initiatief te nemen bij de onderhandelingen.

Mocht D66 nipt de grootste blijven, dan mag Rob Jetten het voortouw nemen in de gesprekken over een mogelijke regeringscoalitie. Maar als de PVV alsnog voorbij D66 glipt, verandert dat beeld compleet.

Geert Wilders reageerde in de nacht alvast strijdvaardig op X (voorheen Twitter):

“Zolang er geen 100% helderheid is over de uitslag, kan er geen verkenner van D66 aan de slag. We zullen alles doen om dit te voorkomen.”

Zijn boodschap laat weinig twijfel: als de PVV alsnog de grootste wordt, wil hij direct aanspraak maken op het recht om een coalitie te proberen te vormen.

---

Een historische race tussen twee uitersten

De nek-aan-nekrace tussen D66 en PVV markeert een ongebruikelijke strijd tussen twee partijen die ideologisch mijlenver uit elkaar liggen.

D66 profileerde zich in de campagne met een nadruk op duurzaamheid, onderwijs, gelijke kansen en Europese samenwerking. De partij wist opvallend veel jonge kiezers aan zich te binden, mede door Jettens persoonlijke stijl en de nadruk op een “nieuw politiek elan”.

De PVV daarentegen zette in op migratie, veiligheid en koopkracht. Wilders voerde een campagne waarin hij zijn toon gematigder hield dan in eerdere jaren, maar inhoudelijk vasthield aan zijn kernpunten.

“Het is fascinerend,” zegt politiek analist Julia Wouters. “We zien twee compleet verschillende werelden botsen: de internationale blik van D66 tegenover de nationale focus van de PVV. Wie wint, bepaalt niet alleen wie premier mag worden, maar ook welke richting Nederland de komende jaren inslaat.”

---

De rol van de kleine partijen

Hoewel de strijd om de eerste plaats de meeste aandacht krijgt, speelt ook de positie van kleinere partijen een belangrijke rol bij de vorming van een nieuw kabinet.

Partijen als VVD, GroenLinks-PvdA, NSC en BBB behouden elk een substantieel aantal zetels, wat betekent dat samenwerking onvermijdelijk is — ongeacht wie de grootste wordt.

Een coalitie met D66 aan kop zou logischerwijs progressiever zijn van toon, terwijl een PVV-geleide coalitie juist meer zou inzetten op nationale thema’s en strenger migratiebeleid.

Maar beide scenario’s lijken complex: veel partijen hebben uitgesloten om met Wilders in zee te gaan, terwijl Jetten’s mogelijke coalitie eveneens ingewikkeld kan worden vanwege inhoudelijke tegenstellingen tussen centrum- en linkse partijen.

---

Nederland wacht in spanning af

Terwijl de laatste gemeenten hun stemmen tellen en de Kiesraad de definitieve cijfers voorbereidt, blijft Nederland in spanning. Op sociale media volgen duizenden mensen de updates live, terwijl partijbureaus in Den Haag tot in de late uurtjes paraat blijven.

De komende dagen zal duidelijk worden of D66 haar nipte voorsprong weet vast te houden, of dat de PVV alsnog de geschiedenisboeken in gaat als grootste partij van Nederland.

Wat de uitslag ook wordt, één ding is zeker: deze verkiezingen hebben een nieuwe politieke realiteit blootgelegd. De tijd van voorspelbare verhoudingen lijkt voorbij, en de kloof tussen de kiezers van beide partijen symboliseert een land dat op een kruispunt staat.

---

Samenvatting

• D66 en PVV staan momenteel gelijk op 26 zetels; het verschil is nog maar 1.667 stemmen in het voordeel van D66.

• Nog acht gemeenten moeten hun uitslag doorgeven, waaronder Amsterdam, Hilversum en Almere.

• Ook de buitenlandse briefstemmen moeten nog worden meegeteld.

• De Kiesraad stelt de definitieve uitslag vast op 7 november.

• Geert Wilders laat weten dat hij “het voortouw wil nemen” als de PVV alsnog de grootste wordt.