Actueel
Angstaanjagende voorspelling: onderzoekers berekenen wanneer aarde zonder zuurstof komt te zitten
Heb je je ooit afgevraagd hoe lang de aarde nog een planeet blijft waarop wij zonder nadenken kunnen ademhalen? Zuurstof lijkt zo vanzelfsprekend dat we er nauwelijks bij stilstaan. Toch is het allesbehalve een eeuwig gegeven. Wetenschappers hebben nu opnieuw gekeken naar de verre toekomst van onze planeet en komen tot een opvallende conclusie: de periode waarin de aarde een zuurstofrijke atmosfeer heeft, is eindig – en mogelijk korter dan we altijd dachten.
Onderzoekers van de Japanse Toho University en het Georgia Institute of Technology publiceerden onlangs een studie in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature Geoscience. In dat onderzoek probeerden zij te beantwoorden hoe de atmosfeer van de aarde zich op extreem lange termijn zal ontwikkelen. Hun focus lag daarbij op één cruciale vraag: hoe lang blijft onze planeet geschikt voor complex leven dat afhankelijk is van zuurstof?
Een fundamentele bouwsteen van leven
Zuurstof speelt een centrale rol in vrijwel alles wat wij als leven kennen. Mensen, dieren en de meeste planten zijn volledig afhankelijk van deze gasvormige stof. Toch was de aarde niet altijd een zuurstofrijke wereld. Miljarden jaren geleden zag onze planeet er totaal anders uit: weinig zuurstof, veel methaan en een atmosfeer die voor mensen dodelijk zou zijn geweest.
Pas zo’n 2,5 miljard jaar geleden veranderde dat drastisch, tijdens wat wetenschappers het ‘Great Oxidation Event’ noemen. Door de opkomst van fotosynthetische organismen – voorlopers van planten en algen – begon zuurstof zich langzaam op te hopen in de atmosfeer. Dat proces legde uiteindelijk de basis voor complex leven, waaronder de mens.
Maar die zuurstofrijke fase blijkt volgens onderzoekers geen permanente toestand.
De rol van CO₂ en de zon
Kazumi Ozaki, assistent-professor aan de Toho University en hoofdauteur van de studie, legt uit dat wetenschappers al lange tijd nadenken over de levensduur van de biosfeer. Tot nu toe gingen veel modellen ervan uit dat de aarde over ongeveer twee miljard jaar onleefbaar zou worden voor complex leven. Niet door een plotselinge ramp, maar door een geleidelijk proces.
“De zon wordt langzaam maar zeker feller,” legt Ozaki uit. “Daardoor stijgt de temperatuur op aarde en verandert de koolstofcyclus.” Koolstofdioxide (CO₂), een essentieel ingrediënt voor fotosynthese, neemt daarbij langzaam af. Planten hebben CO₂ nodig om zuurstof te produceren. Minder CO₂ betekent uiteindelijk minder fotosynthese, en dus minder zuurstof.
Tot voor kort dachten onderzoekers dat dit proces vrij gelijkmatig zou verlopen en pas over circa twee miljard jaar tot grote problemen zou leiden. Maar het nieuwe onderzoek wijst op een andere, veel snellere ontwikkeling.
Een verrassend korte tijdlijn
Op basis van uitgebreide computermodellen concluderen Ozaki en zijn collega Christopher Reinhard dat de zuurstofrijke atmosfeer waarschijnlijk al over ongeveer één miljard jaar instort. Dat is grofweg de helft van de tijd die eerder werd aangenomen.
Voor het onderzoek bouwden de wetenschappers een complex model van de aarde waarin klimaat, geochemische processen en biologische activiteit met elkaar werden verbonden. Omdat processen op zulke lange tijdschalen enorm onzeker zijn, lieten ze het model meer dan 400.000 keer draaien. Elke simulatie had net iets andere uitgangspunten.
Toch kwam er een opvallend consistent resultaat uit: rond het punt van één miljard jaar in de toekomst treedt er een snelle verandering op, die de onderzoekers omschrijven als een periode van “snelle deoxygenatie”.
Terug naar een oeroude aarde
Tijdens die deoxygenatie zal het zuurstofgehalte in de atmosfeer drastisch dalen. Volgens de studie zal de aarde dan meer gaan lijken op haar toestand van vóór het Great Oxidation Event. De lucht zal rijk zijn aan methaan, arm aan koolstofdioxide en vrijwel geen zuurstof meer bevatten. Ook de ozonlaag, die ons nu beschermt tegen schadelijke straling van de zon, zal verdwijnen.
“Het wordt waarschijnlijk een wereld waarin alleen eenvoudige, anaerobe levensvormen kunnen bestaan,” aldus Ozaki. Dat zijn organismen die geen zuurstof nodig hebben, zoals bacteriën die we vandaag de dag vooral kennen uit extreme omgevingen.
Voor complex leven, zoals planten, dieren en mensen, betekent dat het einde. Niet door een plotselinge ramp, maar door een geleidelijk proces dat onomkeerbaar is.
Zuurstof is maar tijdelijk
Een van de meest opvallende conclusies uit de studie is dat de huidige zuurstofrijke fase van de aarde slechts een relatief klein deel vormt van haar totale levensduur. De onderzoekers schatten dat deze fase mogelijk maar 20 tot 30 procent van de geschiedenis van de planeet beslaat.
Dat inzicht heeft ook gevolgen voor de zoektocht naar buitenaards leven. Veel wetenschappers speuren naar planeten met zuurstof in hun atmosfeer, omdat dat wordt gezien als een sterke aanwijzing voor leven. Maar als zuurstof slechts tijdelijk voorkomt, betekent dat dat een planeet zonder zuurstof niet per se levenloos hoeft te zijn – en andersom.
Geen reden tot paniek, wel tot verwondering
Hoewel een miljard jaar in menselijke termen onvoorstelbaar ver weg is, maakt het onderzoek duidelijk dat zelfs de meest fundamentele voorwaarden voor leven niet eeuwig zijn. De aarde is geen statisch systeem, maar een dynamische planeet die voortdurend verandert.
Voor ons dagelijks leven verandert er niets. De mensheid hoeft zich geen zorgen te maken over een naderend zuurstoftekort. Toch nodigt deze kennis uit tot bescheidenheid. Het onderstreept hoe bijzonder het huidige moment in de geschiedenis van de aarde is: een korte periode waarin complex leven kan bloeien.
Het onderzoek van Ozaki en Reinhard laat zien dat onze leefomgeving het resultaat is van een unieke samenloop van omstandigheden. Zuurstof, zonlicht, temperatuur en biologische processen zijn in balans – maar niet voor altijd.
En misschien is dat juist de grootste les: dat wat vanzelfsprekend voelt, in werkelijkheid een tijdelijk cadeau is van een planeet in voortdurende verandering.
Margriet Hermans is voor veel Vlamingen nog altijd een vertrouwd gezicht. Ze werd bekend als zangeres, televisiepersoonlijkheid en kleurrijke mediaverschijning, maar haar loopbaan kent ook een hoofdstuk dat bij het grote publiek soms wat naar de achtergrond verdwijnt: haar jaren in de politiek. Toch speelde die periode een belangrijke rol in haar leven en vormde ze haar blik op maatschappij, cultuur en engagement.
Van podium naar parlement
In de jaren negentig maakte Margriet Hermans een opmerkelijke overstap. Waar ze tot dan toe vooral bekend was van het podium en de televisie, besloot ze haar maatschappelijke betrokkenheid een andere vorm te geven. Ze ging de politiek in en werd verkozen tot senator. Voor Hermans was die stap geen bevlieging, maar een bewuste keuze. Ze voelde al langer de drang om thema’s die haar na aan het hart lagen niet alleen te bezingen of te benoemen in interviews, maar ook concreet te verdedigen binnen de politieke structuren.
Haar achtergrond in cultuur en media bleek daarbij een grote troef. In de Senaat hield ze zich vooral bezig met dossiers rond cultuurbeleid, mediavrijheid, gelijke kansen en maatschappelijke zichtbaarheid. Thema’s die perfect aansloten bij haar persoonlijke ervaringen en haar loopbaan buiten de politiek. Ze wist hoe het voelde om beoordeeld te worden op uiterlijk, reputatie of imago, en wilde net daarom mee nadenken over een eerlijker en inclusiever beleid.
Een intense maar leerrijke periode
De politieke jaren waren voor Margriet Hermans intens. De combinatie van publieke bekendheid en parlementair werk bleek niet altijd eenvoudig. Als bekende Vlaming lag ze vaker onder een vergrootglas dan veel van haar collega’s. Elk woord, elke uitspraak en zelfs haar verschijning werden breed uitgemeten. Toch liet ze zich daar niet door ontmoedigen. Integendeel, ze gebruikte haar zichtbaarheid om aandacht te vragen voor onderwerpen die anders misschien minder snel de voorpagina’s zouden halen.
Zelf blikt ze vandaag terug op die periode als bijzonder leerrijk. Ze kreeg een unieke inkijk in hoe beleid tot stand komt, hoe compromissen worden gesloten en hoe traag verandering soms kan gaan. Tegelijk ervoer ze ook hoe belangrijk volgehouden engagement is. Politiek, zo ontdekte ze, draait zelden om snelle successen, maar eerder om lange adem en vasthoudendheid.
Het einde van een politieke loopbaan
In 2009 kwam er een einde aan haar actieve politieke carrière. Na meerdere jaren in de Senaat besloot Margriet Hermans de politiek achter zich te laten. Die keuze kwam niet uit teleurstelling voort, maar uit een gevoel dat het tijd was voor een nieuw hoofdstuk. Ze wilde opnieuw meer ruimte maken voor creativiteit, muziek en persoonlijke projecten.
Sindsdien richt ze zich opnieuw op haar artistieke werk, haar aanwezigheid in de media en op vrijwilligerswerk. Ondanks het feit dat ze inmiddels de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, zit stilzitten duidelijk niet in haar aard. Haar dagen zijn gevuld met uiteenlopende bezigheden en projecten die haar energie geven.
Nog altijd aanspreekpunt
Opvallend is dat Margriet Hermans, ook jaren na haar vertrek uit de politiek, nog steeds wordt aangesproken door mensen met politieke of maatschappelijke vragen. In de podcast Als de muren konden praten vertelt ze daar openhartig over. “Ik krijg nog elke dag vragen van mensen die met een probleem zitten dat politiek opgelost kan worden,” zegt ze.
Die aandacht ervaart ze soms met gemengde gevoelens. Enerzijds voelt het als een erkenning van haar inzet en betrokkenheid van vroeger. Anderzijds moet ze mensen teleurstellen. Ze is immers al lang niet meer actief in de politiek en kan geen dossiers meer beïnvloeden of oplossingen afdwingen. “In de tijd toen ik verkozen was, kwamen ze niet,” merkt ze op. “Maar nu ik niet meer verkozen ben, komen ze wel.”
Daar trekt ze inmiddels duidelijke grenzen. Ze geeft aan dat ze geen tijd en ook geen behoefte meer heeft om zich opnieuw in politieke kwesties te verdiepen. Voor haar is dat hoofdstuk afgerond.
Afstand van de huidige politiek
Die afstand geldt niet alleen praktisch, maar ook inhoudelijk. Margriet Hermans voelt weinig affiniteit met de huidige generatie politici. In interviews en gesprekken laat ze weten dat ze zich niet langer verbonden voelt met het hedendaagse politieke klimaat. De thema’s, de toon en de manier van werken verschillen sterk van de periode waarin zij actief was.
Ze heeft zich dan ook grotendeels teruggetrokken uit de politieke wereld. Oude contacten zijn verwaterd en ze volgt het dagelijkse politieke spel vooral als toeschouwer, niet meer als deelnemer. Die afstand ervaart ze niet als verlies, maar eerder als een bevrijding. Ze hoeft zich niet meer te verhouden tot partijpolitiek, agenda’s of strategische afwegingen.
Trots zonder spijt
Toch kijkt Margriet Hermans met trots terug op haar politieke jaren. Ze beschouwt haar tijd in de Senaat als een prestatie waar ze achter blijft staan. Vanuit haar eigen achtergrond en persoonlijkheid gaf ze een stem aan onderwerpen die haar nauw aan het hart lagen. Ze probeerde bruggen te slaan tussen cultuur en beleid, tussen media en maatschappij.
De combinatie van bekendheid en politiek bracht uitdagingen met zich mee, maar zorgde er ook voor dat ze een breder publiek kon bereiken. Voor haar was dat een manier om verantwoordelijkheid te nemen: niet alleen profiteren van publieke aandacht, maar die ook inzetten voor het algemeen belang.
Vrijheid in het nu
Vandaag geniet Margriet Hermans vooral van de vrijheid die haar huidige leven haar biedt. Ze kiest zelf haar projecten, bepaalt haar tempo en hoeft geen rekening meer te houden met politieke verplichtingen. Muziek, media-optredens en vrijwilligerswerk vormen nu de kern van haar bezigheden.
Ze is nog steeds uitgesproken, betrokken en maatschappelijk geïnteresseerd, maar zonder de druk van een mandaat. Dat maakt haar stem misschien minder officieel, maar niet minder oprecht. Voor Margriet Hermans is het duidelijk: haar politieke carrière ligt achter haar, maar de lessen en ervaringen uit die periode blijven een waardevol deel van wie ze is geworden.
