Actueel
Peru beschouwt transgender personen officieel als ‘geestesziek’”
In Peru is een storm van protest ontstaan na het ondertekenen van een presidentieel decreet waarin transgender personen worden geclassificeerd als mensen met een geestesstoornis. Volgens de regering is het doel van het decreet om transgender personen betere toegang tot medische zorg te geven. Maar mensenrechtenorganisaties, activisten en internationale waarnemers vrezen dat de maatregel juist leidt tot stigmatisering, discriminatie en een ernstige terugval in de rechten van transgemeenschappen.
De inhoud van het decreet: toegang tot zorg of juridische terugval?
Op 10 mei werd het decreet officieel gepubliceerd. De tekst stelt dat mensen met ‘genderidentiteitsstoornissen’ en ‘geslachtsidentiteitsproblemen’ onder de categorie geestesziekten vallen binnen het publieke gezondheidsstelsel van Peru. Hierdoor zouden transgender personen voortaan in aanmerking komen voor psychiatrische en psychologische zorg via het nationale zorgsysteem EsSalud.
Volgens het ministerie van Volksgezondheid is het doel van het decreet om zorg toegankelijk te maken voor een groep die lange tijd buiten de boot viel. Transgender personen in Peru hebben immers vaak moeite om medische zorg te verkrijgen, onder meer doordat hun officiële identiteitsdocumenten niet overeenkomen met hun genderexpressie of -identiteit.
Toch wordt het classificeren van transgender zijn als ‘geestesziekte’ door velen gezien als een stap terug.
Wereldwijde kritiek: “Stigmatiserend en schadelijk”
De maatregel heeft internationaal tot verontwaardiging geleid. Mensenrechtenorganisaties zoals Human Rights Watch, Amnesty International en ILGA (International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association) noemen het decreet achterhaald en gevaarlijk. Zij wijzen erop dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al in 2019 officieel heeft besloten om transgender zijn niet langer als mentale stoornis te bestempelen.
“Deze classificatie gaat in tegen decennia van vooruitgang,” stelt een woordvoerder van Amnesty. “Het bestempelen van transgender personen als geestesziek is niet alleen wetenschappelijk onjuist, maar ook maatschappelijk vernietigend. Het legitimeert transfobie en ondermijnt hun fundamentele rechten.”
De angst bestaat dat het decreet in de praktijk zal leiden tot dwangbehandelingen, medische pathologisering en sociale uitsluiting.
A protester carries a sign while police stand guard in a protest by the LGBTQI community against a new government decree listing transsexualism as a “mental disorder”, in front of the Ministry of Health, in Lima, Peru May 17, 2024. REUTERS/Sebastian Castaneda
Transgemeenschap in Peru reageert geschokt
Lokale activisten in Peru spreken van een klap in het gezicht. De organisatie Presente Perú, die zich inzet voor lhbti+-rechten, laat weten dat het decreet “een brug is naar institutionele discriminatie onder het mom van zorgverlening”.
“Dit is geen vooruitgang, dit is regressie,” zegt activist Mariana Gómez. “Het lijkt misschien alsof men zorg toegankelijker maakt, maar op papier worden wij ineens tot psychiatrisch patiënt gemaakt. Dat is stigmatiserend én gevaarlijk.”
Volgens activisten is het een bekend patroon in Latijns-Amerika om via gezondheidsargumenten mensenrechten te ondermijnen. In de praktijk zijn het vaak transgender personen die in hun dagelijks leven te maken krijgen met uitsluiting, geweld en gebrek aan bescherming, en dit decreet zou die situatie kunnen verergeren.
Discriminatie en gezondheidsproblemen onder transgender personen
De realiteit voor transgender personen in Peru is hard. Uit onderzoek van Promsex, een Peruaanse organisatie voor seksuele en reproductieve rechten, blijkt dat meer dan 80% van de transgender bevolking in Peru geen toegang heeft tot passende gezondheidszorg. Veel huisartsen weigeren hen te behandelen, of begrijpen hun specifieke medische noden niet.
Daarbij komt dat transgender mensen in Peru niet wettelijk hun geslachtsaanduiding of naam kunnen aanpassen, tenzij via een lang, ingewikkeld en juridisch proces dat velen niet kunnen betalen. Hierdoor komt hun genderexpressie vaak niet overeen met hun officiële documenten, wat leidt tot afwijzing in ziekenhuizen en klinieken.
De gezondheidsproblemen zijn ernstig: van verhoogde kans op depressie en angststoornissen tot seksueel overdraagbare aandoeningen en verslavingsproblemen. In dat licht gezien, zeggen sommige medische experts, is betere zorg cruciaal — maar niet ten koste van de waardigheid van deze groep.
Politiek geladen besluit: conservatisme versus mensenrechten
Het decreet komt in een periode waarin Peru politiek instabiel is en waarin conservatieve krachten aan invloed winnen. De huidige interim-regering, onder leiding van president Dina Boluarte, lijkt steeds meer tegemoet te komen aan rechtse en religieus-conservatieve drukgroepen.
Volgens critici is het decreet deels politiek gemotiveerd: door transgender personen te classificeren als geestesziek, appeleert de regering aan een deel van de bevolking dat gelooft dat trans zijn een psychologische afwijking is. Op die manier vermijdt de regering een principiële discussie over genderidentiteit en mensenrechten, en schuift ze het af op het medische domein.
Internationaal recht: in strijd met verdragen?
Juridisch gezien kan het decreet in strijd zijn met internationale verdragen waar Peru zich aan heeft verbonden, zoals het Amerikaanse Verdrag voor de Rechten van de Mens en het CEDAW-verdrag (VN-verdrag inzake discriminatie van vrouwen). Beide verdragen verplichten staten om geen onderscheid te maken op basis van genderidentiteit, en om juist beleid te voeren dat discriminatie tegengaat.
Advocaten van LGBT+ Legal Peru onderzoeken op dit moment of er juridische stappen kunnen worden ondernomen tegen de staat. Zij willen toetsen of het decreet constitutioneel houdbaar is en of het geen mensenrechten schendt.
Wat zijn de alternatieven?
Volgens veel experts is het goed dat de Peruaanse regering erkent dat transgender personen structureel uitgesloten worden van zorg. Maar de oplossing ligt niet in classificatie, maar in inclusie. Dat wil zeggen:
-
Juridische erkenning van genderidentiteit zonder medische of juridische hindernissen.
-
Training voor zorgpersoneel over transgender zorgbehoeften.
-
Anti-discriminatiewetgeving met specifieke bescherming voor genderidentiteit.
-
Toegankelijke psychologische en medische hulp zonder stigmatisering.
Landelijk beleid kan pas succesvol zijn als het gebaseerd is op gelijkheid, niet op pathologisering, benadrukken mensenrechtenorganisaties.
A protester carries a sign while police stand guard in a protest by the LGBTQI community against a new government decree listing transsexualism as a “mental disorder”, in front of the Ministry of Health, in Lima, Peru May 17, 2024. REUTERS/Sebastian Castaneda
Perspectief: gevaar voor precedentwerking in de regio
De beslissing van Peru wordt met argusogen gevolgd in de rest van Latijns-Amerika. Landen als Argentinië, Uruguay en Chili hebben in de afgelopen jaren grote stappen gezet op het gebied van transgenderrechten, waaronder zelfidentificatie, zorgtoegang en juridische bescherming.
Activisten vrezen dat het Peruaanse decreet een gevaarlijk precedent kan vormen voor andere landen in de regio waar conservatieve krachten actief zijn. Het zou kunnen worden aangegrepen als voorbeeld voor soortgelijk beleid, onder het mom van ‘zorgverlening’.
Conclusie: medische zorg mag geen dekmantel zijn voor discriminatie
Wat op papier bedoeld lijkt als een poging om transgender personen toegang te geven tot gezondheidszorg, blijkt in de praktijk een stap terug in de strijd voor gelijke rechten. Het presidentieel decreet dat transgender zijn bestempelt als geestesziekte, opent de deur naar stigmatisering, uitsluiting en institutionele discriminatie.
Hoewel zorgtoegang broodnodig is voor deze kwetsbare groep, moet dat niet ten koste gaan van hun waardigheid en identiteit. Transgender personen verdienen respect, erkenning en medische hulp – niet als patiënten met een stoornis, maar als mensen met rechten.
De wereld kijkt toe. Het is aan Peru om te kiezen: vooruitgang of terugval?
“PERU BESCHOUWT TRANSGENDER PERSONEN OFFICIEEL ALS ‘GEESTESZIEK’”
De toekomst van de realityserie Urk! is op dit moment uiterst onzeker. Waar het programma jarenlang een vaste waarde was op de dinsdagavond van SBS6, blijft het nu opvallend stil rondom de populaire serie. Fans vragen zich massaal af: komt er nog een nieuw seizoen, of is dit het einde van een tijdperk?
Van kijkcijferhit tot stilte
Het vissersdorp Urk groeide de afgelopen jaren uit tot een geliefd decor voor de succesvolle realityserie. De karakters, de dorpsperikelen en de authentieke sfeer wisten een trouwe schare kijkers aan zich te binden. Iedere dinsdagavond zaten tienduizenden Nederlanders klaar voor een nieuwe aflevering. Toch is het sinds het einde van het vorige seizoen opvallend stil. Geen aankondigingen, geen trailers, geen hints op sociale media. Niets.
Fans trekken aan de bel
Onder de vaste kijkers van Urk! is inmiddels grote onrust ontstaan. Al direct na de laatste aflevering van het vorige seizoen riepen bekende gezichten uit de serie, zoals Gerda, hun volgers op om Talpa te benaderen. De boodschap was duidelijk: als je wilt dat Urk! doorgaat, laat je dan horen. Die oproepen werden massaal gedeeld op sociale media. Facebookgroepen, Instagramstories en X (voorheen Twitter) stroomden vol met steunbetuigingen en verzoeken voor een nieuw seizoen.
Toch bleef het vanuit officiële hoek stil. Talpa, het mediabedrijf achter SBS6, heeft tot op heden geen bevestiging of ontkenning gegeven over de toekomst van de serie. En juist die radiostilte voedt de onzekerheid.
Mathilde breekt de stilte
Een klein sprankje hoop of juist teleurstelling kwam er van castlid Mathilde. Op Instagram vroeg een fan haar of de opnames voor een nieuw seizoen al waren begonnen. Haar korte, maar duidelijke antwoord: “Nee, nog niet helaas!”
Die vijf woorden sloegen in als een bom onder de fanbase. Want hoewel het geen officieel bericht is, klinkt het als een bevestiging van wat veel kijkers al vreesden: de toekomst van Urk! hangt aan een zijden draadje. Het uitblijven van nieuwe opnames is meestal geen goed teken in televisieland.
Waarom zou Talpa stoppen met een succesformule?
Wat de situatie extra verwarrend maakt, is dat Urk! nog altijd goede kijkcijfers scoorde. Tijdens het meest recente seizoen trok het programma wekelijks een grote schare kijkers. De opvolger op de dinsdagavond, De Boer Op, weet amper de helft van die cijfers te behalen. Waarom zou een commerciële zender als SBS6 dan stoppen met een programma dat nog steeds loont?
Daarover bestaan meerdere theorieën. Een daarvan is dat het format op creatieve uitputting zou stuiten. Na meerdere seizoenen kunnen verhaallijnen gaan herhalen en karakters uitgeput raken. Maar juist bij Urk! leek dat niet het geval: de dynamiek in het dorp, de nieuwe ontwikkelingen en de unieke cultuur bleven boeien.
Een andere mogelijkheid is dat er achter de schermen veranderingen spelen. Mogelijk zijn er contractuele of budgettaire redenen waarom de serie momenteel op pauze staat. Maar zolang er geen transparantie komt vanuit Talpa of de makers, blijven kijkers in het duister tasten.
De kracht van Urk!
Wat Urk! zo bijzonder maakt, is de combinatie van authenticiteit en toegankelijkheid. De bewoners delen hun leven met de camera op een manier die zowel ontwapenend als boeiend is. Van liefdesperikelen tot familieruzies, van dorpsroddels tot persoonlijke dromen: alles komt voorbij. En juist die echtheid zorgde ervoor dat het programma niet alleen kijkers vermaakte, maar ook een gevoel van verbondenheid opriep.
Voor veel fans is het dan ook meer dan zomaar een realityshow. Het is een vast onderdeel van hun week, een inkijkje in een wereld die zowel vertrouwd als uniek aanvoelt. Dat maakt de onzekerheid over de toekomst van het programma des te schrijnender.
Nog geen definitief einde, maar…
Hoewel er nog geen officieel bericht is dat het doek voor Urk! is gevallen, is de sfeer allesbehalve hoopvol. De combinatie van uitblijvende opnames, radiostilte vanuit de zender, en de sombere reactie van Mathilde voedt de geruchten dat er achter de schermen meer speelt dan men wil laten blijken.
Toch blijven fans hopen op een wonder. Dat Talpa alsnog een nieuw seizoen aankondigt. Dat de vertrouwde gezichten binnenkort weer op het scherm verschijnen. Dat het vissersdorp opnieuw het decor mag vormen voor alledaagse en tegelijkertijd bijzondere verhalen.
Wachten op duidelijkheid
Voorlopig blijft het afwachten. Maar hoe langer het stil blijft, hoe groter de kans lijkt dat Urk! tot het verleden gaat behoren. Fans blijven hoopvol, maar ook realistisch. Als het programma echt stopt, hopen velen in elk geval op een waardig afscheid. Een slotaflevering, een documentaire, een terugblik met de hoofdpersonen: iets dat recht doet aan het succes en de impact van de serie.
Tot dat moment blijft de vraag hangen: keert Urk! nog terug op tv, of was het laatste seizoen daadwerkelijk het slotstuk van een uniek televisiehoofdstuk?